Zittesj
Veurblaad - Recènte verangeringe - Alle Artiekele - De Kaffee - Zandjbak - Hölp - Willekäörige pazjena - Aanmelle veur Wikibeuk - Gebroekersportaol - Spellingshölp - Bokelies
't Zitterds, eige naam Zittesj, is de taal van de sjtad Zitterd in de gemeinte Zitterd-Gelaen. óndanks dat Zittert al jaore mit Gelaen aaneingegruid is en sins 2001 ouch in dezelfde gemeinte lik zeen de dialekte van bei sjtae absoluut neit geliek, kiek ouch Gelaens. 't Meis liek 't Zittesj nog op de dialekte die sjus euver de grens mit Dutsjlandj, in de Zelfkantj, gesjpraoke waere, en op 't plat van Herkeboesj. Veur de res is 't e typisch euvergangsdialek van de Midde-Limburgse dialekte, wie 't Remuns, nao de Zuud-Limburgse dialekte van 't Heuvellandj.
Kènmerke
bewirkE veurnaam kènmerk wo in 't Zittesj zich aansjlut bie Midde-Limburg is de mouillering, al kump die neit meer in alle weurd veur wo me ze in 't Remunjs nog aantröf. Zittert en Gelaen zeen óngeveier de zudelèkste plaatsje wo me dees mouillering heurt. Get typisch zudelèks is de -sj in e woordènd, wo me in noordelèker dialekte -s of -rs haet. Dat zuut me al aan 't woord Zittesj en dat wurt ouch dudelèk in flesj, minsj en beusj. Waat 't Zittesj mèt zowaal 't midde es 't zuide gemein haet en 't aafsjeit van 't noorde, van 't Mesjtreichs en van de Belsj-Limburgse dialekte is dat 't te zuudooste van de Panninger Linie lik. Dit kènmerk sjpeelt 'n rol in 'n zeker rivaliteit die besjteit tösje Zittert en Mesjtreich.
't Belangriekste kènmerk van 't Zittesj vuntj me de Zittesje diftongeiering. Die besjteit dao oet dat wen se in de dialekte te noorde van Zittert 'n ee, oo of eu in e woord optraejt, en dae vocaol haet dao de sjtoottoon, dat er dan gebraoke wurt tot e diftong: ei, ou of ui. Vergliek:
- neet - neit
- blood - bloud
- zeuke - zuike
Dit kènmerk haet es verspreiingsgebied behave Zittert de Zelfkantj en Herkeboesj, wie baove besjreve is. 't Moug dan neit mee door jederein in Zittert in eer gehouwte waere, toch zuut me sjus dit kènmerk es de kwintessens van 't Zittesj, zoadat väöl sjpraekesj toch waal draan vashouwte.
'n Anger typisch Zittesj kènmerk is de verangering van 't diminutieve suffix -ke in -ske nao ch, -k en -ng; buik-buikske, sjpang-sjpèngske, baoch-bäöchske.
Literatuur
bewirkZittesje leidjes woorte gezónge door de jónkgesjtorve Jo Erens, en later incidenteel door Toon Hermans. Bekènde dichtesj waore Felix Rutten en Arthur Laudy. Veldeke haet 'ne krink in Zittert. Grote name van noe zeen Albaer Sluis en Phil Schaeken.
Brónne
bewirk- Pierre Bakkes, Taal in stad en land: Venloos, Roermonds en Sittards, ISBN 90-12-09014-8.
- P.J.G.Schelberg, Woordenboek van het Sittards dialect, ISBN 90-6203-632-5